17 września 2019 r. dokładnie w 80 rocznicę napaści na Polskę przez Związek Radziecki jarosławska społeczność w sposób szczególny uczciła pamięć tych którzy z głodu, zimna i wycieńczenia morderczą pracą pozostali na zawsze na nieludzkiej ziemi. Hołd oddano również tym, którzy zmarli po powrocie do kraju oraz żołnierzom, którzy swe życie oddali w walce na wszystkich frontach naszego globu.

Obecnie podawane liczby deportowanych są bardzo rozbieżne. Według obliczeń ambasady RP w 1941 r. i historyków emigracyjnych deportacje objęły około 1,5 - 2,0 ml obywateli polskich. Wielu badaczy przyjmuje, że było to około 1,2 mil osób. Większość z zesłańców stanowiły kobiety i dzieci. Liczbę dzieci ocenia się na ponad 30%. Ocenia się że w czasie deportacji i na zesłaniu zmarło 300 – 400 tyś osób (wg książki „Kresy i Sybir – Losy Polskich Dzieci” autorstwa Anny Kubajak).

            Okazją do świętowania dla żyjących Sybiraków była też 30 rocznica powstania jarosławskiego Oddziału Związku Sybiraków.

Uroczystości rozpoczęto Msza św. w Kolegiacie p.w. Bożego Ciała celebrowaną, której przewodniczył ks. Zbigniew Szewczyk, proboszcz parafii w Laszkach który w homilii nawiązującej do tamtych tragicznych wydarzeń przypomniał, że siłę do przetrwania ciężkich chwil Sybiracy czerpali z modlitwy i sakramentów. W jarosławskiej Kolegiacie zgromadzili się Sybiracy i członkowie ich rodzin, samorządowcy, służby mundurowe, zaproszeni goście, poczty sztandarowe, aby wspólnie modlić się w intencji tych, którym nie dane było powrócić z zesłania.

            Po Mszy św. uczestnicy uroczystości przeszli pod pomnik „Bohaterów II Wojny Światowej”. Uroczystości pod pomnikiem miały wyjątkową oprawę dzięki Wojskowej Asyście Honorowej z 21 Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej im. gen. dyw. Józefa Ludwika Zająca, jarosławskiej Orkiestry Dętej „Laudate Dominum” oraz licznym pocztom sztandarowym z jarosławskich szkół.

            Po odegraniu Mazurka Dąbrowskiego i Hymnu Sybiraków oraz okolicznościowych przemówieniach zastępcy burmistrza Dariusza Tracza, p. Minister Anny Schmidt – Rodziewicz, posła Kasprzaka hołd zmarłym złożyła Kompania Honorowa wg ceremoniału wojskowego tj. odczytanie Apelu Poległych i oddanie salwy honorowej.

            Ostatnim Akcentem uroczystości było złożenie wiązanek kwiatów i zniczy przez p. Minister, Posła RP, służby mundurowe, organizacje kombatanckie i pozarządowe oraz zaproszonych gości. Fundację reprezentował i kwiaty złożył honorowy przewodniczący Rady Fundacji Stanisław Kiełbowicz.

fot. przemyska.pl

            W środę 11 września na elewacji budynku b. rzeźni miejskiej przy ul. Nad Sanem odsłonięto tablicę poświęconą osobom, które zostały rozstrzelane 11 września 1939r.

Na tablicy znajdują się nazwiska: Michała Antosiewicza, Edwarda Koby, Władysława Koby, Jana Jurzyńca, Piotra Kuziaka i Stefana Stankiewicza. To byli pierwsi jarosławianie, którzy zostali rozstrzelani przez Niemców. Inicjatorem tablicy pamięci było jarosławskie Stowarzyszenie „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości”, a fundatorem tablicy Instytut Pamięci Narodowej o/Rzeszów. Działacze Stowarzyszenia dotarli do jedynego świadka tych tragicznych wydarzeń Zdzisława Stankiewicza, który w chwili wybuchu wojny miał zaledwie 11 lat. To właśnie on 11 września 1939 r. był prowadzony wraz ze swoim ojcem, o rok starszym bratem Janem i pięcioma mężczyznami na rozstrzelanie.

            Z. Stankiewicz opowiedział historię widzianą oczami dziecka: „W obawie przed zbliżającą się armią niemiecką kilka rodzin z ulicy Nad Sanem schroniła się w piwnicach budynku rzeźni miejskiej. 11 września około południa kilku żołnierzy niemieckich weszło do budynku i polecili wszystkim wyjść z piwnic na korytarz po czym oddzielili kobiety i dzieci a mężczyzn oraz mnie i mego brata wyprowadzili z terenu rzeźni na wolny teren i bez żadnego powodu rozstrzelali mojego ojca i pozostałych mężczyzn, a mnie i bratu kazali uciekać do miasta”

            Odsłonięcia tablicy dokonali: prezes Stowarzyszenia „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości” p. Iwona Zelwach, starosta jarosławski Tadeusz Chrzan i Dariusz Iwaneczko dyrektor Oddziału IPN w Rzeszowie. Tablicę poświęcił i modlitwę odmówił archiprezbiter jarosławski ks. prałat Andrzej Surowiec.

            Wzruszające przemówienie wygłosił Zdzisław Stankiewicz, który był świadkiem śmierci ojca, „Mówił, że jest jedynym żyjącym świadkiem tej zbrodni. W swoim długim życiu przeżyłem wiele pięknych chwil ale ta uroczystość jest dla mnie wyjątkowa – powiedział. Wspomniał także, że jest dumny z tego, że w miejscu gdzie kiedyś byli niemieccy żołnierze, stoją dziś umundurowani przedstawiciele armii polskiej.

            Asystę honorową zapewniła bateria dowodzenia 14 Dywizjonu Artylerii Samobieżnej im. gen. bryg. Wacława Wieczorkiewicza. W uroczystości uczestniczyły poczty sztandarowe jarosławskich szkół, służby mundurowe, przedstawiciele szkół, instytucji, stowarzyszeń.

            Na zakończenie uroczystości pod tablicą pamięci złożono wiązanki kwiatów i znicze. Fundację reprezentował i kwiaty złożył honorowy przewodniczący Rady Fundacji St. Kiełbowicz.

            Druga część uroczystości to premiera filmu pt. „Jestem dzieckiem wojny” w Sali koncertowej Zespołu Szkół Muzycznych w Jarosławiu.

Film został zrealizowany przez TVP Rzeszów autorstwa Mariusza Medyckiego. Film związany jest z odsłonięciem tablicy i mówi o wydarzeniach z okresu okupacji hitlerowskiej, a jego bohaterami są ostatni świadkowie wkroczenia Niemców do Jarosławia. Film powstał dzięki pasjonatom ze Stowarzyszenia „Ocalić Przeszłość dla Przyszłości” oraz staroście jarosławskiemu Tadeuszowi Chrzanowi, który to dzieło sfinansował z budżetu Starostwa.

fot. Agnieszka Wilczyńska-Gemra